Sociaal makelaarschap
De vijf sociaal makelorganisaties hebben het sociaal makelaarschap voor volwassenen en voor kinderen en het sociaal beheer van de 21 buurtcentra en twintig beheerde speeltuinen vormgegeven. Daarmee heeft het sociaal makelaarschap bijgedragen aan levendige en leefbare wijken en meer sociale samenhang. In 2017 is de nota van Uitgangspunten Sociaal Makelaarschap 2019-2024 vastgesteld. Met de opgedane ervaringen zetten we in op continuïteit in de uitvoering, buurtgericht werken en één aanvraag voor de hele stad. Van het budget komt 5% beschikbaar voor (bewoners)initiatieven die een bijdrage leveren aan de doelen van het sociaal makelaarschap. Dit is verder uitgewerkt in de visie op het versterken van de sociale basis.
In het Beleidskader beheerde speeltuinen zijn eenduidige kwaliteitscriteria vastgesteld om de speeltuinen een impuls te geven. Ook is bepaald dat de buurtcentra en beheerde speeltuinen jaarlijks per 1 januari het recht hebben om te verzelfstandigen wanneer er voldoende draagvlak is en voldaan wordt aan de kwaliteitscriteria.

Bewoners die het initiatief namen een speeltuin in zelfbeheer te nemen of een ander initiatief in hun buurt, zijn ondersteund door de sociaal makelaars. Het gaat hierbij dan meestal om bewoners die een steuntje in de rug kunnen gebruiken om actief te worden of die al de handen uit de mouwen willen steken, maar hulp nodig hebben bij persoonlijke of organisatorische obstakels.
Er is meer samenwerking in de sociale basis tussen de sociaal makelaars, de buurtteams en Stichting JoU. Deze organisaties hebben een gezamenlijke wijkanalyse gemaakt, waarop zij concrete aandachtspunten hebben benoemd waaruit zij gezamenlijk werken. In de wijken Noordwest en Overvecht zijn pilots ‘Welzijn op recept’ gestart.

Initiatieven
In 2017 hebben 90 deelnemers van 45 verschillende initiatieven via ‘Voor je Stadsie’ een workshop crowdfunding gevolgd. Voor je Stadsie heeft daarnaast achttien initiatieven ondersteund bij het voeren van hun campagne. Hiermee werd ruim 0,200 miljoen euro opgehaald bij 3.619 supporters en hebben zich 64 vrijwilligers aangemeld via Voor je Stadsie.  
De MAEX Utrecht (110 initiatieven) faciliteerde initiatiefnemers in onderlinge ontmoeting, exposure en de zichtbaarheid van hun ondersteuningsvragen. Stichting Omzien faciliteerde een netwerk van bewonersinitiatieven Zorg, Welzijn en Wonen.  
In samenwerking met de Social Impact Factory en andere organisaties volgden in totaal 50 startende sociaal ondernemers en bewonersinitiatieven een programma om ondernemender te worden. Daarnaast heeft Starters4communities elf initiatieven ondersteund met ervaren sociaal ondernemers als buddy voor initiatiefnemers.

Welzijnsaccommodatie
In totaal is 0,050 miljoen euro subsidie verleend aan 20 driehoeksoverleggen uit de regeling ‘Driehoeksoverleggen buurtcentra’. De 2.500 euro per buurtcentrum is naar eigen inzicht besteed aan onder meer inrichting, communicatie en keukenspullen.
Stadsbedrijven deed een twee-jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek. Uit de respons van ruim 700 gebruikers, vrijwilligers en  professionals, scoorde de tevredenheid op schoon, heel, veilig en toegankelijkheid  gemiddeld  een 7,4. Als aandachtspunten werd genoemd: gebruiksvriendelijkheid toegangssysteem en contactpersoon voor klachten en vragen. De onderhoudsstaat en inrichting van de buurtcentra werden het meest gewaardeerd.
Vrijgekomen middelen hebben we geïnvesteerd in nieuwe initiatieven van zelfbeheeraccommodaties, zoals De Saffier en Burezina. Bestaande initiatieven werden  incidenteel bijgestaan voor fysieke aanpassingen en/of inrichting.

We realiseerden het nieuwe buurtcentrum De Jager in Overvecht en bereidden de verplaatsing voor van buurtcentrum Voorn naar de Oosterparklaan. Voor buurtcentrum De Speler (Ondiep) stelden we een verbeterplan op en we deden een haalbaarheidsstudie voor De Musketon om hier functionaliteit, gebruik, bezetting en toegankelijkheid te verbeteren. Verder zijn diverse ruimtes in buurtcentra  verbeterd. Zo is het meubilair vervangen en is het digitaal toegangssysteem geïmplementeerd. Met dit digitale systeem kunnen groepen zelfstandig toegang krijgen tot hun ruimtes en verhogen we de sociale veiligheid.
De  buurtcentra in zelfbeheer richtten vanuit eigen kracht en verantwoordelijkheid de vereniging Dwarsverband op. Deze vereniging  ondersteunt, adviseert en faciliteert buurtcentra in zelfbeheer. In het schooljaar 2017/2018 voeren wij samen met de Academie van de Stad een ondersteuningsproject uit. Hier doen zeven zelfbeheerinitiatieven aan mee.

Utrecht zijn we samen
Vanuit 'Utrecht Zijn We Samen' (UZWS) is ingezet op preventie, signalering en de persoonsgerichte aanpak (hulpverlening en repressie). Er is onder andere extra inzet op jongerenwerk op school en op meidenwerk, professionals  zijn getraind in multi-cultureel vakmanschap. Het door de Universiteit Utrecht opgezette project ‘terrorisme bespreekbaar in de klas’ is gestart met een pilot op drie basisscholen en drie scholen voor voortgezet onderwijs. In het kader van de (landelijke) Week van de Dialoog werd op meer dan tien plekken in de stad het gesprek gevoerd over het thema ‘Samen verder’. De nieuwe lesmodule Polarisatie van de Vreedzame school is beschikbaar voor 98 basisscholen en 23 scholen in het voortgezet onderwijs. In totaal worden drie lesmodules gemaakt. Ongeveer 200 ouders hebben een serie van vijf bijeenkomsten bijgewoond over thema’s als weerbaar opvoeden, identiteitsontwikkeling bij jongeren, social media, communicatie met kinderen en huiselijk geweld. Tijdens het Bevrijdingsfestival Utrecht is de Tolerantieprijs 2017 uitgereikt aan STUT Theater. De jury koos de winnaar uit vijftien genomineerde (vrijwilligers-) organisaties die verdraagzaamheid, respect en begrip in de Utrechtse samenleving willen bevorderen. Ongeveer 300 jongeren hebben deelgenomen aan jongerendialogen in de wijken Kanaleneiland, Overvecht, Binnenstad, Leidsche Rijn en Noordwest. Deze gesprekken gingen over thema’s als discriminatie, polarisatie en radicalisering.
De interventies vanuit UZWS zijn mede gefinancierd vanuit de versterkingsgelden van het Rijk (NCTV).  

LHBTI
Evenals voorgaande jaren hebben we de voorlichting in het basis- en voortgezet onderwijs door het COC en TheaterAanZet ondersteund. Nieuw dit jaar is dat er ook op de Pabo voorstellingen gegeven zijn om de handelingsverlegenheid onder toekomstige onderwijzers tegen te gaan. 'Veilige Haven', het project dat sinds 2015 voorziet in de hulpverleningsbehoefte van bi-culturele LHBTI-ers, is voortgezet. Vanuit het driejarig project 'Jezelf kunnen zijn' dat zich  ook richt op deze doelgroep hebben ongeveer 60 hulpverleners en jongerenwerkers  trainingen gevolgd. Het COC Mn en Artikel 1 Mn heeft campagne ‘ff helpen’ opgezet om zo veel mogelijk vertrouwenspersonen uit de Roze organisaties op te leiden om mensen te ondersteunen bij meldingen of aangiftes. Voor bi-culturele LHBTI vluchtelingen is een brochure gemaakt in meerdere talen. De Vereniging Sport Utrecht heeft verenigingen gestimuleerd aandacht te geven aan (seksuele) diversiteit binnen het bredere thema 'veilig sportklimaat'.

Informele zorg
We zien dat in een aantal wijken en buurten actieve netwerken van bewoners en professionals ontstaan die bewoners met een hulpvraag aan een vrijwilliger koppelen. Het streven dat eind 2017 in elke wijk in Utrecht een buurtnetwerk is ontstaan is gerealiseerd.  Uit de evaluatie van de buurtnetwerken die in 2016 als pilot zijn gestart, blijkt vooral dat we buurtnetwerken niet te instrumenteel moeten benaderen: een goede buur wil niet worden gezien als aanvulling of vervanger van professionele hulpverlening.
Buurtnetwerken die min of meer organisch ontstaan blijken succesvol te zijn. Voorbeelden zijn de wijkinformatiepunten in Vleuten en in Oost en het burennetwerk van de Kracht van Zuilen. Hier zijn een groot aantal professionals uit de wijk actief betrokken maar het eigenaarschap ligt echt bij bewoners.  

Met vrijwilligersorganisaties is een traject gestart om te komen tot versterking en vernieuwing van de sector. Daarvoor heeft Utrecht een aantal vernieuwingsplannen gefaciliteerd  zoals de inzet van door 'ambassadeurs informele zorg’ op wijk/buurtniveau. Ook is gewerkt aan een betere samenwerking en afstemming binnen het veld van vrijwilligersorganisaties:  er is meer overzicht van wat elke organisatie doet en meer organisaties verbinden zich aan het platform Netwerk informele zorg Utrecht.  
Op gebied van mantelzorgondersteuning is bereikt dat er nieuwe vormen van respijtzorg zijn opgezet waarbij wordt bekeken of zij aan de behoefte van de doelgroep voldoen. Het gaat om uitbreiding van het aantal dagdelen dagbegeleiding (project ‘strippenkaart’), laagdrempelige logeeropvang bij Bartholomeusgasthuis en inzet van vrijwilligers als mantelzorgmaatje bij dementie en niet-aangeboren hersenletsel.

Toegankelijkheid
Voor de indicator ‘% gemeentelijke voorzieningen dat fysiek toegankelijk is’ is nog geen betrouwbare bron met concrete gegevens. In 2017 hebben wij in overleg met het SOLGU besloten om gebruik te gaan maken wheelmap.org, waarop inwoners  informatie kunnen vinden over toegankelijkheid van gebouwen. Deze site heeft ook een app en maakt gebruikt van openstreetmap en vrijwilligers. Het SOLGU voegt met subsidie van de gemeente in vier jaar (2018-2021) alle panden uit de belangrijke gebieden in de stad -zoals de binnenstad en de winkelgebieden- toe aan wheelmap.org. Deze aantallen waren met toegankelijkutrecht.nl niet haalbaar. Alleen met grote aantallen is de informatievoorziening aantrekkelijk voor de gebruikers. Wij gaan in gesprek met de ontwikkelaars van wheelmap.org over de mogelijkheid om vanuit deze toepassing ook beleidsinformatie te halen.

In het najaar van 2017 is  het plan Agenda 22 2012-2018 geëvalueerd en is er een stadsgesprek Toegankelijkheid georganiseerd. De resultaten hiervan worden verwerkt in een vervolg aanpak Toegankelijkheid.  

Ter bevordering van digitale vaardigheden is 0,100 miljoen eurp beschikbaar gesteld om de infrastructuur aan leerplekken een nieuwe impuls te geven. In de circa 20 locaties in de stad waar computers voor lesdoeleinden beschikbaar zijn, worden oude hard- en software in de eerste helft van 2018 vervangen.

De verbeteringen aan de gemeentelijke dienstverlening via Utrecht.nl zijn in 2017 verder doorgevoerd. Eenvoudige taal, meer beeldende communicatie, inzicht in ‘klantreizen’ waren daarbij belangrijke aandachtspunten. Een mooi resultaat was de pluim die de WMO-dienstverlening mocht ontvangen van de ANBO, een aanmoedigingsprijs voor digitale dienstverlening.

Met de start van de buurtacademie heeft Buurteamorganisatie Sociaal verder geïnvesteerd op de doorontwikkeling van het generalisme. Voor het in kaart brengen van de verandering die een inwoner op een bepaalde leefgebieden maakt is het Wat Telt instrument ontwikkeld. Dit instrument sluit aan bij de beleving van de cliënt, helpt bij het opstellen van een ondersteuningsplan en levert informatie op over de bereikte effecten van de aanpak.
Om de ‘beweging naar voren’ te bevorderen heeft de buurtteamorganisatie sociaal per buurt concrete samenwerkingsafspraken gemaakt met de sociaal makelaars (SMO). De buurtteams zijn verder nauw betrokken geweest bij de vernieuwing van de informele zorg en is er gezamenlijk een vervolg op het ambassadeursproject informele zorg uitgewerkt.
Het flexibele (subsidie)budget is door de Buurtteamorganisatie ingezet voor de onderwerpen:

• schuldenproblematiek en armoede, vooral de pilots vroegsignalering.
• implementatie City Deal in Ondiep Ontregelt
• ontwikkeling van de samenwerking met het Wmo-loket van Werk en Inkomen
• het voeren van de brede gesprekken voor de hulp bij het huishouden
• het realiseren van wijknetwerken rondom ouderen.

De gemiddelde wachttijd voor de start van de ondersteuning in hoger uitgevallen dan de norm van vijf dagen. Dit wordt verklaard door een fluctuatie in verschillende periodes over het jaar en is een weerslag van de bezetting (vacatures en ziekteverzuim) in de verschillende teams. De langere wachtperiode geldt alleen voor die ondersteuningsvragen die in overleg met de klant wat later kúnnen beginnen. Er wordt altijd gescreend of dat mogelijk is.

Het percentage volgens plan beëindigde trajecten bedraag 73%, waarvan 11% in overeenstemming vroegtijdig. Dit is een hoger percentage dan in 2016: 72% waarvan 12% in overeenstemming vroegtijdig.

Hulp bij Huishouden
Het beleid en het verbeterplan Hulp bij Huishouden is in 2017 geëvalueerd en hierover is begin 2018 gerapporteerd. In het verbeterplan zijn maatregelen beschreven op de volgende onderdelen:

• Meer maatwerk bij Hulp bij het Huishouden (huisbezoeken en signalering)
• Verbeteren van de informatieverstrekking omtrent Hulp bij het Huishouden
• Onafhankelijke cliëntondersteuning
• Verbeteren van het toezicht op kwaliteit van aanbieders en de door hen geleverde hulp
• Analyse van het klantenbestand
• Helderheid over het voortbestaan van de HHT regeling
• Pilot inwonerspanel en inzet ervaringsdeskundigheid.

Vervoer
Op 1 oktober 2016 is na een aanbesteding, uitgevoerd door de provincie Utrecht de vervoerder De Vier Gewesten (DVG) gestart als uitvoerder van het Regiotaxi Utrecht Vervoer in de gemeenten Utrecht en Stichtse Vecht (deel Maarssen). Zij hebben gedurende de loop van het contract onvoldoende gepresteerd. In oktober 2017 is in goed overleg met DVG besloten het contract voor Regiotaxi in Utrecht en Maarssen te beëindigen. Er heeft een aanbesteding plaatsgevonden waarbij de kwaliteit van de dienstverlening een belangrijk uitgangspunt was. Deze aanbesteding is inmiddels afgerond. Vanaf 1 april 2018 is Willemsen-de Koning de nieuwe vervoerder.
Daarnaast is in U16-verband en in samenwerking met de provincie Utrecht een verkenning gestart naar de vervoersopgave waar we voor staan en een daarop passend vervoersaanbod. In deze verkenning is niet alleen aandacht voor Regiotaxi, maar ook voor het reguliere Openbare Vervoer (omdat beide vervoersstromen communicerende vaten zijn), voor overig doelgroepenvervoer (zoals leerlingenvervoer, vervoer in het kader van de Wmo, de Participatiewet en de Jeugdwet) en voor informele initiatieven voor laagdrempelig, kleinschalig vervoer in de wijk (zoals Buurt Mobiel).

Hulpmiddelen
De kwaliteit van de dienstverlening van hulpmiddelenleverancier Welzorg was onder de norm. Welzorg is niet in staat gebleken verbeteringen door te voeren die zorgen voor de gewenste kwaliteit van dienstverlening. Daarom zijn zij begin januari 2017 formeel in gebreke gesteld. Toen op 1 maart 2017 Welzorg nog niet aan de contractuele eisen voldeed op dat moment, is overgegaan tot ontbinding van het contract per 1 april 2017. De inwoners die een hulpmiddel van Welzorg in bruikleen hadden, zijn overgestapt naar één van de overige drie leveranciers.

Eenzaamheid
In 2017 zijn drie onderzoeken uitgevoerd naar eenzaamheid in Utrecht. In Vleuten een actieonderzoek onder ouderen, een stadsbreed actie-leer-traject voor een optimale inzet van bezoekvrijwilligers, en studenten hebben samen met inwoners in de Binnenstad gekeken op welke wijze er meer ontmoeting kan worden gestimuleerd. Daarnaast is er een Stadsgesprek georganiseerd waar zo’n 100 bewoners en professionals hebben meegedacht over aandachtspunten en acties in de wijken.

Regionale koers maatschappelijke opvang en beschermd wonen
In aansluiting op de opdracht van de VNG en het Rijk aan alle regio’s in het land om regionale samenwerkingsplannen op te stellen, hebben de U16 gemeenten de ‘Regionale koers maatschappelijke opvang en beschermd wonen U16’ ontwikkeld. Meer dan 150 betrokkenen van gemeenten, aanbieders (ex-)cliënten en andere partners hebben hieraan meegewerkt. De belangrijkste veranderingen voor de komende jaren zijn:

• Meer begeleiding thuis: meer kwetsbare mensen gaan in de wijk wonen, dus zijn er meer begeleiders thuis nodig.
• Inzetten op voorkomen en herstel: er zijn meer professionals in de wijk. Daardoor kunnen we problemen eerder zien en aanpakken.
• Taken en budget van de gemeente Utrecht gaan naar de U16-gemeenten. Elke gemeente is verantwoordelijk voor de hulp.

GGZ in de Wijk
In de proeftuinen GGZ-in-de-wijk-teams in Lunetten en Overvecht zijn er positieve ervaringen opgedaan met een nieuwe werkwijze en het dichterbij brengen van de specialistische GGZ-zorg. Dit sterkt de overtuiging dat deze werkwijze en het dichterbij brengen van de zorg bijdragen aan de ambitie om te komen tot meer volwaardig burgerschap en een betere ondersteuningsstructuur in de wijk. Belangrijkste leerpunten zijn de andere werkwijze waarbij is gekozen voor een integrale benadering en meer outreachend werken, waarbij het team ook in de wijk is gevestigd en daarmee meer naar de wijk gebracht. Naast behandeling is er direct meer aandacht voor maatschappelijke vragen op het gebied van wonen, financiën, werk etc. en wordt hierbij meer aangesloten bij de vraag van de cliënt. Door de samenwerking in de wijk versterkt men elkaar en wordt meer gebruik gemaakt van elkaars expertise. De inzet van ervaringsdeskundigen werkt drempelverlagend waardoor mensen die de neiging hebben zorg te mijden toch in zorg komen. Gezien deze positieve ervaringen wordt de werkwijze van de proeftuinen uitgebreid naar de gehele stad door de inrichting van acht gebiedsteam en versterken daarmee stadsbreed de ondersteuningsstructuur voor inwoners met een ernstige psychische kwetsbaarheid.
In de financiering en regelgeving vanuit de verschillende kaders blijken een paar essentiële knelpunten, zoals de bekostiging van consultatie van de ggz-expertise. Hierover is Utrecht samen met verzekeraar en zorgpartijen in gesprek zijn met VWS.

Vernieuwing daklozenopvang
De visie ‘de toekomst van de daklozen opvang Utrecht’ is een nadere uitwerking van de ‘Regionale koers maatschappelijke opvang en beschermd wonen U16’ en is ontwikkeld in gesprek met (ex) daklozen, belangenorganisaties, professionals en regio gemeenten. In de zomer van 2017 is de visie vastgesteld waarin de ondersteuning van mensen die dakloos (dreigen te)worden stoelt op vier pijlers. Deze pijlers vormen de basis voor de keten van begeleiding, opvang en zorg en de verbeteringen die we daarin willen aanbrengen:

• Voorkomen van dakloosheid.
• Opvang en hulp voor wie toch dakloos raakt.
• Maatwerk in hulpverlening.
• Begeleiding van (ex)daklozen die weer een woonplek hebben gevonden.

Hulp en ondersteuning van daklozen is in 2017 efficiënter ingericht, doordat de ketenpartners samenwerken in een multidisciplinair team, het Stadsteam Herstel.

Aanpak personen met verward gedrag
In de ondersteuning, opvang en zorg van mensen met verward gedrag staat de leefwereld en ervaringen de persoon zelf en hun familieleden centraal. Mensen met verward gedrag hebben een scala aan problemen die zo vroeg mogelijk gesignaleerd en opgepakt moeten worden. Daarom is de inzet van Utrecht gericht op versterking aan de voorkant met accent op preventie en vroegtijdig signaleren: een inclusieve en veilige wijk is het fundament onder een goed werkende aanpak met als uitgangspunt dat ervaringsdeskundigen zelf aangeven wat zij nodig hebben. Ook de acute keten krijgt de nodige aandacht: passend vervoer, openstelling van de 24 uurs-crisisopvang en de samenwerking tussen zorg en veiligheid. Maar uiteindelijk gaat het erom te voorkomen dat mensen in een crisissituatie komen, om vroegtijdig te signaleren
Dit betekent: in de wijk dicht bij de burger zichtbaar zijn, daar waar nodig mensen weer in staat stellen hun leven op de rit te krijgen, en op maat ondersteuning te bieden.
Uit ervaringen van mensen met (psychische) kwetsbaarheid en uit onderzoek blijkt dat stigmatisering het herstel in de weg staat en belemmert. Binnen alle onderdelen van de aanpak zullen we alert zijn op het risico van stigmatisering. In samenwerking met en ondersteund door de landelijk stichting Samen Sterk Zonder Stigma zijn we gestart om professionals en burgers bewust te maken van stigmatisering, deze aan te pakken en te bestrijden. We zijn gestart in Lombok en Lunetten, met regiogemeenten en een grote woningcorporatie door inzet van Mental Health First Aid, een training die deelnemers leert eerste hulp te bieden aan mensen met psychische problemen. Inmiddels zijn er trainers opgeleid die de cursus gaan geven.
Ook is in de regio Utrecht gestart met de pilot passend vervoer voor personen met verward gedrag. In deze pilot wordt, naast de gebruikelijke vervoersmogelijkheden van politie en ambulance, een vervoersalternatief geboden door de GGZ vervoersdienst (GGZ VD). Deze dienst rijdt met neutrale taxibusjes die worden bemenst door medewerkers met ruime werkervaring in de GGZ. Hun werkwijze en bejegening is erop gericht gevoelens van onveiligheid bij de cliënt te voorkomen door het vervoer ‘zo normaal mogelijk’ en de-escalerend te laten verlopen. Sinds de start op 1 mei worden er gemiddeld 45 ritten per maand uitgevoerd.